Tương Thô ố – Món đặc sản độc đáo của người Thái đen ở Sơn La
Tương Thô ố, còn được biết đến với tên gọi Thúa ố hoặc tương thối, là một trong những đặc sản độc đáo và nổi tiếng của đồng bào Thái đen ở Sơn La. Món ăn này đặc biệt phổ biến tại xã Chiềng Sung, huyện Mai Sơn cũ. Trong tiếng Thái, từ “thúa” có nghĩa là hạt đậu, còn “ố” có nghĩa là ủ. Tương Thô ố được chế biến từ hạt đậu tương luộc được ủ lên men, sau đó giã với các gia vị để tạo thành một loại nước chấm sền sệt và đặc sánh.
Chị Lò Thị Lưu, chủ một cơ sở sản xuất Tương Thô ố tại bản Chiềng Đen, xã Chiềng Sung, tỉnh Sơn La, cho biết để tạo ra được hương vị đặc trưng và thơm ngon của tương, việc chọn lựa hạt đậu là rất quan trọng. Hạt đậu cần được phơi kỹ, có màu trắng ngà, độ chắc mẩy, bóng đẹp, tròn đều và không bị mốc, nứt hay héo. Những nguyên liệu đầu vào đạt chất lượng sẽ giúp tương thêm thơm ngon và hấp dẫn.
Quá trình chế biến Tương Thô ố đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm. Hạt đậu tương sau khi được tuyển chọn kỹ càng sẽ được rửa sạch, sau đó hầm nhừ trong khoảng 10-12 tiếng, rồi vớt ra và để ráo nước. Tiếp theo, đậu tương sẽ được ủ bằng lá chuối, đựng trong các vật dụng có độ thông thoáng, và đặt trên gác bếp hoặc nơi gần bếp để đậu lên men. Quá trình ủ này giúp tạo ra hương vị đặc trưng của tương.
Sau khoảng 3-4 ngày ủ, đậu tương sẽ được đem giã nhuyễn cùng với tỏi, bột ớt, muối… Đây là công đoạn khó nhất, đòi hỏi kinh nghiệm của người làm để tránh làm tương bị hỏng hoặc mốc. Sau khi giã nhuyễn, tương sẽ được trộn với rượu và nước đun sôi để nguội, sau đó chia vào chai, lọ hoặc chum để bảo quản và sử dụng dần.
Tương Thô ố có thể ăn ngay sau khi giã, nhưng ngon nhất là ủ thêm khoảng 1 tuần nữa để các gia vị quyện vào nhau, dậy mùi đặc trưng. Món ăn này có mùi thum thủm nhẹ, nhưng khi quen rồi sẽ rất ngon. Tương Thô ố không chỉ là một món ăn đơn thuần mà còn là một phần văn hóa của người Thái đen ở Sơn La.
Ở Sơn La, Tương Thô ố được sử dụng phổ biến trong các bữa cơm hàng ngày của người dân địa phương. Món ăn này có thể kết hợp với các món luộc, thịt luộc, hoặc dùng làm gia vị ướp thịt nướng, trộn trứng rồi đem chưng… đều ngon. Việc bảo quản tương cũng rất quan trọng, cần bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh để ruồi nhặng bám vào. Tương để càng lâu càng ngon.
Tương Thô ố giống như một loại đồ chấm đa năng của người Thái, ăn kèm rau rừng hay đậu phụ rất ngon. Với hương vị đặc trưng và quyến rũ, Tương Thô ố đang trở thành một trong những món đặc sản không thể bỏ qua khi đến với Sơn La. Tìm hiểu thêm về Tương Thô ố và khám phá văn hóa ẩm thực của người Thái đen ở Sơn La.
